Tika's en Tradities

Inmiddels een halve maand weg en ik merk dat ik hier nu eindelijk echt geland ben. Maar eerst, even wat harde realiteit.
Het kastesysteem is in Nepal feitelijk al sinds 1963 officieel afgeschaft, maar nu nog is iemands kaste hier zeker van belang. Vragen naar de achternaam, of letterlijk naar de kaste, is heel normaal als men elkaar hier voor het eerst ontmoet. En zelfs onder dr jongeren nu worden soms relsties verbroken omdat de ouders het niet eens zijn over de kaste van hun zoon/dochters's lover. Iets wat heel ouderwets klinkt in mijn westerse oren.. In Kirtipur, de buitenwijk van Kathmandu waar ik nu woon en les geef, wonen vooral Newari mensen. Een kaste van de middenklasse: harde werkers, winkeleigenaren, etc. Deze kaste heeft ook een totaal andere eigen taal die ze spreken: Newari. Top! Kende ik net een paar woordjes Nepalees... Nee, dat valt gelukkig mee; de meesten mensen spreken beide talen.

Discriminatie op basis van kaste gebeurt, zeker op het platteland, nog steevast. Mensen van lagere kaste mogen bepaalde tempels niet bezoeken, en de straatschoonmakers zijn altijd mensen met dezelfde, lage, kaste. Men weet hier ook wel dat dit eigenlijk zou moeten stoppen, maar het is misschien meer een kwestie van niet wíllen.. Sanju zei hierover heel mooi dat mensen die slapen heel makkelijk wakker gemaakt kunnen worden, maar mensen die doen alsof ze slapen een stuk moeilijker wakker te krijgen zijn.

Hetzelfde geldt misschien wel voor vrouwenrechten. Hoewel er vrouwen zijn met goede banen, zijn er ook nog steeds een heleboel vrouwen die weinig tot geen onderwijs gehad hebben of krijgen.
Gelukkig zijn er dus wel plekken waar vrouwen van alle leeftijden, als ze willen, les kunnen krijgen. De school waar ik wat Engels hoop bij te brengen heet de Kirtipur Grihini Mahila school. Letterlijk betekent dit de vrouwen en huisvrouwen school van Kirtipur.

De vrouwen betalen 150 nepalese rupees per maand. €1,50!! En als het niet mogelijk is om dit te betalen, kan er gelukkig vaak wat geregeld worden door donaties die de school krijgt. De parttime leraressen verdienen zoals ik begrepen heb ook maar 30 euro per maand. Bizar hè! Probeer dan maar eens een laptopje bij elkaar te sparen. Logisch dat de vrouwen, inclusief de leraressen, geen idee hebben hoe je een laptop überhaupt aan zet. Ik heb daarom na de lesuren al een paar keer met verschillende leraressen een klein computerlesje gedaan. Basis van de basis. "ja inderdaad, twee keer op die linker knop."

Ik heb aama inmiddels ook ontmoet. Aama is de moeder van dilip-dai, en woont ook hier in huis. Leuk, klein vrouwtje. Ze heeft maar een half gebit, maar ze lacht heel vaak al haar paar tanden bloot. Dit is ook onze enige manier van communicatie. Aama kijkt me aan, geeft me een grote lach, ik begin, natuurlijk, ook meteen te lachen, dat maakt aama weer aan het lachen. Wat een lol! Er was trouwens een avond dat aama niet aan het lachen was. Haar zus was die avond overleden, hoorden ze over de telefoon. Aama begon na een momentje van onbesef vol overgave huilen. Hartbrekend.. Volgens traditie wordt een overledene zo snel mogelijk verbrand in een speciale hindoeïstische tempel. Dilip-dai en aama zijn dus dezelfde avond nog op de scooter gestapt voor het laatste afscheid. En na deze crematie begint hier eigenlijk pas het hele schema van tradities behorende bij een overlijden. De eerste twaalf dagen zijn voor alle familieleden behoorlijk intens. Zij mogen bepaalde producten niet eten (tomaat, knoflook, aubergine, vlees en ei bijv.), en hebben een heel programma voor de boeg. Op dag twee na overlijden gaan de meest naaste familie allemaal naar het gezin waar de overledene woonde, en nemen heel veel eten hiermee naar toe. Op dag vier komen dan ook de minder naaste familieleden op bezoek. Bij die bijeenkomsten wordt er heel veel gehuild. Volgens traditie begint iedereen elke keer als er iemand voor het eerst binnen komt luidkeels te huilen. Wat zullen die mensen allemaal kapot en uitgedroogd zijn na zo'n dag! Op dag zes neemt een familielid een stuk vlees mee. Vlees mogen ze zelf nog niet eten dan, maar dit wordt buiten gelegd als offer voor de overledene. Dan is er op dag twaalf een soort van feest, waarbij weer de hele familie aanwezig is. En dit feest wordt herhaald op dag 30, 60, een half jaar na overlijden en dan ook de jaren erna op de stervensdag.. Mooi dat zo'n overlijden zo intens door de hele familie meegemaakt wordt, maar men, wat een werk!

Ik heb het aflopen tijd niet heel druk gehad, maar heb me wel goed vermaakt! Vorig 'weekend' (tussen aanhalingstekens, want de nepalesen zijn altijd alleen op zaterdag vrij!) hadden Maud en Sanju, van inspirenepal, een tekenwedstrijd georganiseerd in het bibliotheekje die ze opgericht hebben in Chobar. Dat is een dorpje op een heuvel, aangrenzend aan de stad Kathmandu. Na een kleine omweg (lees: beetje verdwaald) heb ik het kunnen vinden en trof gelijk een hele bups kinderen aan. Maud zei lichtelijk bezorgd dat het er meer waren dan ze verwacht had.. Uiteindelijk waren er 50 kinderen van tussen de 5 en 15 jaar, uit allemaal omliggende dorpen! Ik voelde de bui al hangen.. 50 kids, met allleen papier en wat potloden, dat kan niet anders dan chaos worden. Maar wat hebben die kids mij ongelijk gegeven.. Die zaten allemaal als engeltjes te kleuren! De hele middag! Ik zou voor de grap in NL een keer hetzelfde willen organiseren en kijken hoe lang het duurt voordat het pand in stort.. Tussendoor met een aantal twister gespeeld. En na thee en koekjes en de prijsuitreiking, gingen alle kids trots, met een medaille om, naar huis. Heerlijke dag!

Het les geven gaat ook al steeds makkelijker. Ik merk dat ik met de laagste klassen (class 1 en 3) het makkelijkst een connectie maak, wat best vreemd is aangezien hier de communicatie echt met handen en voeten gaat. Ik heb al staan blaffen als een hond, onder mn oksels gekrabt als een aapje en het hele bord onder gekliederd met tekeningen om mezelf duidelijk te krijgen. Maar we lachen met zn allen en de vrouwen doen erg hun best! Zo leren ze langzamerhand het alfabet te schrijven en de maanden van het jaar te benoemen. Een hele uitdaging als je weet dat de vrouwen in class 1 nog bezig zijn om het Nepaleese schrift te kunnen lezen en schrijven.
Bij de hogere klassen (class 5 en 10) gaat het lesgeven tot nu toe wat moeizamer. Misschien juist wel omdat er een beetje communicatie mogelijk is, maar het voor mij nog niet duidelijk is wat ze wel en niet begrijpen. Daarbij zijn de vrouwen meestal zo verlegen dat ze ook nog niet echt aangeven of ze me snappen of niet, tenzij ik hier specifiek om vraag. Hier zie ik nog een flinke uitdaging voor komende weken.

Afgelopen weekend veel gedaan, omdat ik zondag ook vrij was. Er was een nationale vrije dag ivm met een festival om t een of t ander. Ze hebben hier namelijk een 'aanbiddingsdag' voor praktisch alles! Worshipping van de hond, de broer, het voertuig etc. Deze krijgen dan een rode kleurstof op het voorhoofd: de tika. Ook de scooter. Echt waar.
Vrijdagavond een band gezien in Thamel, de toeristische wijk van Kathmandu, en eigenlijk de enige plek tot nu toe waar ik niet immens aangestaard werd vanwege mn haar- en huidskleur. Zaterdag boddha nath, een boedistische tempel, bezocht, en Bhaktapur een bezoekje gebracht. Dat is een stadje dat bekend is om zijn tempels met houtsnijkunst, aardewerk en zoete yoghurt (was inderdaad ver-rukke-luk). Grappig feitje over die houtsnijwerken op de tempels.. Die bevatten dus regelmatig erotische taferelen! Moest ik best even om giechelen toen ik dat zag. De nepalesen zijn namelijk nog behoorlijk preuts met zn allen - er wordt bijvoorbeeld niet in het openbaar gekust - maar creatieve seksposities op de pilaren van heilige tempels, kom maar door!
's Zondags ben ik bij Razu, vriend van Maud en Sanju, achter op de scooter even de stad uit gevlucht. We zijn een heuvel opgewandeld waarna we een leuk uitzicht over de Kathmandu vallei en achterliggend hymalaya gebergte hadden. Ik was echt even toe aan wat groen om me heen. Ook Nepal gaat geen stads meisje van me maken denk ik..

Aan het begin van deze week hebben we na schooltijd wat verf en kwasten opgetrommeld om even wat vrolijkheid in het sobere schooltje aan te brengen. De bloemen, boom, vlinder, en nepalese vlag zijn best leuk gelukt! Gisteren was de school dicht, omdat 'de educatie' werd aanbeden; ironisch. Om half 7 's ochtends zijn ganga-didi en ik langs alle tempeltjes in Kirtipur gegaan om de massa's mensen te zien die allemaal rode en gele kleurstof, bloemen en rijst op de stenen goden smeren. Aanbidding is hier een kleurrijke bedoeling.

Sorry, het is 09:00, dus tijd voor Dal Bhat. De rijst en linzen beginnen steeds lekkerder te ruiken in de vroege ochtend!